Μία πυξίδα γεμάτη Ανέμους

Στη Μεσόγειο, όπου ζούμε, λίγες ημέρες τον χρόνο δεν φυσάει. Και δεν είναι τυχαίοι οι Άνεμοι. Μύθοι και ποιήματα και διηγήματα και αληθινές ιστορίες έχουν γεννηθεί στους Ανέμους και άλλα τόσα έχουν χαθεί. Αρκετά μικρός, στην Αίγινα, βρέθηκα ανάμεσα σε ψαράδες και ναυτικούς, πλάι σε καΐκια και ιστιοφόρα, ακούγοντας τους μεγάλους να μιλούν για τον καιρό για ταξίδια και για τους Ανέμους. Ονόματα όχι τυχαία έφταναν στ’ αυτιά μου, χωρίς να σχηματίζουν νόημα. Μέχρι κάποια στιγμή που εμφανίστηκε μπροστά μου ένας παμπάλαιος Χάρτης με ανεμολόγιο.

Δε νοείται Χάρτης χωρίς πυξίδα, χωρίς ένδειξη του Βορρά. Οι Χαρτογράφοι ανά τους αιώνες σκαρφίζονται ένα σωρό ευρηματικούς τρόπους να προσανατολίσουν τον αναγνώστη του Χάρτη. Ειδικά στους Χάρτες των περασμένων αιώνων, ορισμένες πυξίδες είναι έργα τέχνης από μόνες τους! Οι αγαπημένες μου είναι εκείνες που συνδυάζουν τις διευθύνσεις του προσανατολισμού με τα ονόματα των Ανέμων. Ειδικά, στη Μεσόγειο Θάλασσα, τα ονόματα αυτά κρατούν από πάρα πολύ παλιά κι ενώ ποικίλουν από χώρα σε χώρα, το νόημά τους παραμένει το ίδιο.

Δε μπορούσα στον Χάρτη μου να μην ενσωματώσω κάτι τέτοιο και δε μου πήρε λίγο καιρό να αποφασίσω πώς θα φαίνεται η πυξίδα με τους ανέμους. Κι ενώ είχα ετοιμάσει την πυξίδα, δε μπορούσα να βρω τον τρόπο που θα έβαζα τους Ανέμους πάνω της. Η απάντηση ήρθε ξανά από τον φίλο Francesco! Ξεφυλλίζοντας τους Χάρτες του, παρατήρησα ότι σε όλους έχει πυξίδα και σε όλους αναφέρει τους Ανέμους, με το αρχικό γράμμα του ονόματός τους. Εντυπωσιάστηκα! Από την απλότητα! Καθώς ήμουν αρκετά διαβασμένος και ήξερα τα ονόματα αυτά, κατάλαβα αμέσως! Τα αρχικά αυτά έχω τοποθετήσει κι εγώ στη δική μου πυξίδα στον Χάρτη Città di Candia. Τι σημαίνουν όμως?

Η Πυξίδα με τους Ανέμους στον Χάρτη Città di Candia

Η Πυξίδα με τους Ανέμους στους Χάρτες του
Francesco Basilicata

T Tramontane! Ονομάζεται ο Βόρειος Άνεμος ή Τραμουντάνα! Στην κορυφή της πυξίδας βρίσκεται ο Βορράς. Ο Francesco τον απεικονίζει με ένα καθαρό γράμμα “Τ”, ενώ εγώ πήρα ποιητική άδεια και τον συμβόλισα με το γνωστό Fleur-de-lis. Η λέξη Τραμουντάνα προέρχεται από το λατινικό trans-montanus, που σημαίνει “από τα βουνά”.

G Gregale! Στα Ελληνικά ο Γραίγος. Έτσι ονομάζεται ο Βορειοανατολικός Άνεμος. Νοείται ότι προέρχεται από τη μεριά της Ελλάδας, καθώς η Ελλάδα βρίσκεται στο Βορειοανατολικό τμήμα της Μεσογείου.

L Levant! Ο Ανατολικός Άνεμος, ο γνωστός Λεβάντες! Το όνομα προέρχεται από την ισπανική λέξη levante, που σημαίνει ανατολή. Οι Έλληνες ναυτικοί τον αποκαλούν και Απηλιώτη (από τις λέξεις “από” και “ήλιος”, δηλαδή ο άνεμος που φυσάει από εκεί που βγαίνει ο ήλιος, την ανατολή)! Σε αρκετούς ιστορικούς Χάρτες, αντί για το γράμμα “L” οι Χαρτογράφοι τον απεικονίζουν με έναν Σταυρό.

S Sirocco! Στα Ελληνικά Σιρόκος, είναι ο Νοτιοανατολικός Άνεμος! Κυρίως, πνέει από τη έρημο Σαχάρα και τη Μέση Ανατολή. Η προέλευση του ονόματος προέρχεται από την Αραβική γλώσσα, όπου σημαίνει ανατολή.

O Ostro! Η γνωστή Όστρια, ο Νότιος Άνεμος ή Νοτιάς! Το όνομα προέρχεται από τη λατινική λέξη “auster” που σημαίνει νότιος. Συχνά συγχέεται με τους “γείτονές” του, Σιρόκο και Λίβα, ενώ έχει δανείσει το όνομά του σε πολλά μέρη που βρίσκονται σε νότια ακτογραμμή.

A Africo! Περισσότερο γνωστός ως Libeccio! Είναι ο Νοτιοδυτικός Άνεμος που στην Ελλάδα ονομάζεται Λίβας ή Γαρμπής ή ακόμη και Λιψ σε πιο παλιά συγγράμματα! Το όνομα υποδηλώνει ότι προέρχεται από τη Λιβύη (που βρίσκεται νοτιοδυτικά της Ελλάδας). Σε αρκετούς Χάρτες ονομάζεται και Αφρικάνικος, εξ ου και το γράμμα “Α” στην πυξίδα!

P Ponente! Προφέρεται Πουνέντε και είναι ο Δυτικός Άνεμος! Στην Ελλάδα ονομάζεται Ζέφυρος! Το όνομα προέρχεται από την αρχαιότητα, καθώς στην Ελληνική μυθολογία, ο Θεός Ζέφυρος είναι ο Θεός του Δυτικού Ανέμου!

M Maestrale! Ο πιο συχνός άνεμος στην Ελλάδα, ο Βορειοδυτικός Άνεμος! Ο γνωστός Μαΐστρος, όπως τον αποκαλούν οι ναυτικοί, ενώ ακούει και στα ονόματα Μαϊστράλι και Μιστράλ! Η ονομασία προέρχεται από μία παλαιά επαρχία της νότιας Γαλλίας, όπου στην τοπική διάλεκτο σημαίνει “μαστορικός, μάστορας, πολύ καταρτισμένος” (masterly).